Tonometria
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, czyli tonometria, to jedno z podstawowych badań okulistycznych. Prawidłowo ciśnienie wewnątrz gałki ocznej powinno mieścić się w granicach 10-21 mmHg. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe to najważniejszy czynnik ryzyka jaskry – choroby prowadzącej do zniszczenia nerwu wzrokowego.
Jaskra to jedna z najczęstszych przyczyn ślepoty. Dlatego po ukończeniu 40 lat każda osoba zgłaszająca się do okulisty powinna mieć wykonaną tonometrię. Obecnie stosujemy 3 sposoby pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Tonometria aplanacyjna
To najlepsza i najdokładniejsza metoda pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego. Metoda badania opiera się na regule fizycznej Imberta-Ficka. Mówi ona, że znając siłę potrzebną do spłaszczenia kuli oraz powierzchnię tego spłaszczenia, można określić ciśnienie wewnątrz tej kuli. Ponieważ gałka oczna jest kulą, prawo to pozwala określić ciśnienia wewnątrzgałkowe.
W tonometrii aplanacyjnej wykorzystuje się tonometr aplanacyjny Goldmana, który wbudowuje się w lampę szczelinową (służącą do przeprowadzania podstawowego badania okulistycznego).
Tonometria bezdotykowa
To odmiana tonometrii aplanacyjnej, opierająca się na tej samej regule fizycznej. Tu jednak do spłaszczania rogówki wykorzystuje się podmuch powietrza (air puff). Ponieważ z powierzchnią oka nie kontaktuje się żadne ciało obce (dlatego bezdotykowa), znieczulenie nie jest konieczne.
Badanie również przeprowadza się na siedząco po oparciu czoła o specjalną podpórkę. Niestety gwałtowny podmuch powietrza może wywoływać u niektórych osób odruchy obronne, powodujące zafałszowanie pomiaru. Dlatego tonometrii bezkontaktowej nie poleca się do diagnostyki jaskry oraz kontroli ciśnienia wewnątrzgałkowego u chorych na jaskrę. W tym przypadku stosuje się dokładniejszą tonometrię aplanacyjną.
Tonometria wgłobieniowa (impresyjna)
W badaniu tym stosuje się tonometr Schiøtza. Aparat ustawia się pionowo na znieczulonej rogówce, przy czym pacjent leży lub ma głowę odchyloną do tyłu. Trzpień tonometru uciska rogówkę, a jej opór zależy od ciśnienia panującego w gałce ocznej. Możliwe błędy wynikają ze zwiększonego współczynnika sztywności rogówki, co zdarza się u osób w podeszłym wieku (ciśnienie fałszywie wysokie). U pacjentów ze znaczną krótkowzrocznością lub chorych na chorobę Gravesa i Basedowa, u których powłoki oka są bardziej elastyczne, pomiar ciśnienia może być fałszywie niski.
Jak się przygotować do badania?
Przed badaniem należy rozluźnić mocno zapięty kołnierzyk. Badany powinien spokojnie oddychać, nie może wstrzymywać oddechu (manewr Valsalvy) ani zaciskać powiek. Drugim, niebadanym okiem należy patrzeć w dal prosto przed siebie. W przypadku badań wymagających znieczulenia powierzchni gałki ocznej badany powinien poinformować lekarza o ewentualnej alergii na leki znieczulające. Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe.
Wskazania do tonometrii
Tonometria stanowi część rutynowego badania okulistycznego. Jest jednak szczególnie wskazana w przypadku jaskry, nadciśnienia ocznego (lub ich podejrzenia), a także w trakcie kontroli po zabiegach na gałce ocznej.
Możliwe powikłania po tonometrii
Tonometria jest badaniem bezpiecznym i rzadko prowadzi do powikłań. W rzadkich przypadkach u pacjenta może wystąpić przejściowe nieostre widzenie lub zaczerwienienie oka albo pojawić się uczucie ciała obcego pod powieką (związane z niewielkim nawet ubytkiem nabłonka rogówki w wyniku mechanicznego kontaktu przyrządu z okiem).
Jakie stany występujące po tonometrii powinny skłonić do kontaktu z lekarzem?
Do lekarza należy zgłosić się, jeśli pojawi się bardzo silne zaczerwienienie oka, zaczerwienienie utrzymujące się ponad jedną dobę albo wydzielina ropna w oku.